Author : Blogdopaulo

 

A Literatura possui poderes mágicos.

Acabo de ler  “Mais
leve que o ar”, da escritora ucraniana  Hristina
Kozlovska, em caprichada tradução em Esperanto, publicada pela Editora Mondial,
em Nova Iorque. Um encanto. Literatura em estado de pureza. Uma coletânea de contos
conduzidos magistralmente pela via do absurdo. Num deles, um jovem descobre que
cientistas já comprovaram o que acontece com a individualidade após a morte,
mas diante do despreparo da humanidade, a revelação fica vedada ao público –
exceto para os octogenários e doentes terminais. Então, sua avó decide vir em
sua ajuda…

Noutra narrativa, um homem, no campo, descobre que existe
outro homem que vive penosamente  sob a
terra. Decide ajudá-lo a conquistar a superfície do mundo e suas belezas – mas a
reação do pobre enterrado é surpreendente.

Quando leio um livro muito bom, minha primeira reação é a de
gratidão. Tenho vontade de escrever ao autor (e, no caso, também aos
tradutores) para dizer que ele me presenteou com momentos de felicidade, ao
longo de sua escrita. Fiz isso. Escrevi a Kozlovska, em Esperanto, na esperança
de que minha gratidão a alcance.

Pesquisei, mas não encontrei o livro disponível em Português.
Tampouco outras obras dela em nossa língua. Fico com pena de quem ainda não
aprendeu Esperanto. 

 

“Pli leĝera ol aero”

 

Literaturo posedas magiajn
povojn.

Mi ĵus finlegis “Pli leĝera
ol aero”, de la ukraina verkistino Ĥristina Kozlovska, en bone zorgita traduko
en Esperanto, publikigita de Eldonejo Mondial, en Novjorko. Ravaĵo. Literaturo
en stato de pureco. Kolekto de noveloj majstre kondukitaj laŭ la vojo de
absurdo. En unu el tiuj, junulo eltrovas, ke sciencistoj jam pruvis tion, kio
okazas al individuoj post la morto, sed fronte al la nematureco de la homaro,
la rivelo estas barita al la publiko — escepte de okdekjaruloj kaj de homoj
malsanaj en neresanigegla lasta stadio. Tiam, lia avino decidis helpi lin…

En alia rakonto, viro sur
kamparo eltrovas, ke alia homo pene vivas sub la tero. Li decidas helpi lin
alveni sur la surfacon de la mondo, kun ĝiaj belaĵoj — sed la reago de la
kompatinda enterulo estas surpriza.

Kiam mi legas bonegan
libron, mia unua reago estas dankemo. Mi emas skribi al la aŭtoro (kaj tiuokaze
ankaŭ al la tradukintoj), por diri, ke li donacis al mi momentojn de feliĉo,
laŭlonge de sia teksto. Mi faris tion. Mi skribis al Kozlovska, en Esperanto,
kun la espero ke mia dankemo trafos ŝin.

Mi esploris, sed ne trovis
tiun libron en la portugala lingvo. Ankaŭ ne aliajn ŝiajn verkojn en nia lingvo.
Mi kompatas tiujn, kiuj ankoraŭ ne lernis Esperanton.

 

 

O Presidente sofreu
um acidente doméstico, mais precisamente um acidente palaciano. Uma queda no
banheiro do palácio, que deixou todos os cidadãos preocupados. Afortunadamente,
nada grave aconteceu, mas ele precisou de atendimento médico e um período de
observação que o impediu de comparecer a importante reunião internacional. Portanto,
nada grave.

A culpa foi das
unhas presidenciais: o Chefe de Estado caiu quando estava a cumprir o difícil procedimento de cortá-las. Como se sabe, é tarefa tão prosaica quanto
complicada e, acima de tudo, imprescindível: unhas longas, especialmente se
afiadas, são perigosas, cortantes, desagradáveis e antiestéticas. Nosso homem não
tinha pois alternativa, senão apará-las.

Todos estamos
sujeitos a cair, mas a queda do primeiro mandatário se reveste de uma importância
extraordinária. Deve ser evitada, se possível, e a todo custo. Fosse eu
deputado, apresentava um projeto de lei a propor que o Presidente da República,
independente de quaisquer implicações subjetivas, tenha à sua disposição um podólogo
competente, para que se previnam ocorrências capazes de desestabilizar a nossa preciosa
ordem social.

Para o bem da
democracia.

 

La ungoj de la
Prezidento

 

La Prezidento suferis hejman
akcidenton, pli precize palacan akcidenton. Falon en banejo de la palaco, kiu
igis ĉiujn civitanojn maltrankvilaj. Feliĉe, nenio grava okazis, sed li bezonis
kuracistan flegadon kaj tempon de observado, kiu malhelpis, ke li ĉeestu gravan
internacian kunvenon. Do, nenio grava.

Kulpis la prezidentaj ungoj:
la Ŝtatestro falis, kiam li estis plenumanta la malfacilan proceduron por tondi
ilin. Kiel ĉiuj scias, tio estas ago tiel vulgara kiel komplika, kaj super ĉio,
nepre plenumenda: ungoj longaj, aparte se ili estas akraj, estas danĝeraj,
tranĉaj, malagrablaj kaj misestetikaj. Nia homo do ne havis alian elekton, krom
tondi ilin.

Ni ĉiuj estas falemaj, sed
falo de la unua aŭtoritatulo havas eksterordinaran gravecon.  Ĝi estas
evitenda, se eble, kaj per ĉiaj rimedoj. Se mi estus deputito, mi prezentus
leĝoprojekton proponantan, ke la Prezidanto de la Respubliko, sendepende de ia
ajn subjektiva impliko, havu je sia dispono kompetentan podologon (fakulon pri
zorgado de piedoj), por ke oni preventu okazaĵojn povantajn malstabiligi nian
valoran socian ordon.

Por la bono de demokratio.

 

 

 

Da última prateleira da estante,

o livro me olhou com alguma nostalgia.

Acudi ao chamado

e me pus a folhear, distraído,

velhos versos vestidos de vago passado,

escapados da memória.

Num recanto de poesia,

dormitava uma folha de plátano,

amarelada pelo tempo.

Num último suspiro, ela murmurou, quase inaudível:

– Não se lembra? Era primavera!…

 

 

De sur la lasta breto en la
ŝranko,

la libro rigardis min iom
nostalgie.

Mi akceptis la alvokon,

kaj komencis foliumi, senatente,

antikvajn versojn vestitajn per
svaga pasinteco,

eskapintajn el la memoro.

En angulo de poezio,

dormetis folio de platano,

flaviĝinta pro la tempo.

Per lasta spiro, ĝi murmuris,
preskaŭ neaŭdeble:

– Ĉu vi ne memoras? Estis
printempo!…

 

 

 

Da última prateleira da estante,

o livro me olhou com alguma nostalgia.

Acudi ao chamado

e me pus a folhear, distraído,

velhos versos vestidos de vago passado,

escapados da memória.

Num recanto de poesia,

dormitava uma folha de plátano,

amarelada pelo tempo.

Num último suspiro, ela murmurou, quase inaudível:

– Não se lembra? Era primavera!…

 

 

De sur la lasta breto en la
ŝranko,

la libro rigardis min iom
nostalgie.

Mi akceptis la alvokon,

kaj komencis foliumi, senatente,

antikvajn versojn vestitajn per
svaga pasinteco,

eskapintajn el la memoro.

En angulo de poezio,

dormetis folio de platano,

flaviĝinta pro la tempo.

Per lasta spiro, ĝi murmuris,
preskaŭ neaŭdeble:

– Ĉu vi ne memoras? Estis
printempo!…

 

Um fim de semana longevo. Fui ver o 50º filme de Woody Allen
(88 anos) e a peça de Othon Bastos (92 anos) no palco. Eloquentes expressões de
pura arte, a sorrir do etarismo bobo que anda por aí.

“Um golpe de sorte em Paris”, falado em francês, mesmo não
sendo o melhor filme do americano, dá gosto assistir. Hora e meia de narrativa
limpa, fluida, sofisticada em sua simplicidade aparente. A trilha sonora,
sempre jazzística, é um encanto de leveza, a contrastar com as cenas de um marido
tresloucado que afaga a própria sandice brincando com um trenzinho elétrico.
Enquanto o Acaso, esse personagem obsessivo na obra de Allen, conduz a vida
real.

Othon Bastos, por sua vez, conta a própria vida, com a mesma
paixão com que a viveu: “Não me entrego, não!” 
Ri, chora, grita, murmura, dança, tira e põe o paletó como quem resiste,
de fato. Faz o público chorar, gargalhar, aplaudir e silenciar, com a
respiração presa e um nó na garganta. Poucas vezes vi teatro em tamanho estado
de pureza e grandeza. Fico com muita pena de quem não viu.

A Arte é um sopro fresco na alma.

 

altaĝa semajnfino

 

Altaĝa semajnfino. Mi
spektis la 50-an filmon de Woody Allen (88-jaraĝa) kaj la teatraĵon de Othon
Baston (92-jaraĝa). Elokventaj esprimoj de pura arto, kiu ridetas pri la
stultaj aĝo-antaŭjuĝoj, foje troveblaj tie kaj tie.

“Hazardo en Parizo”,
parolata en la franca lingvo, eĉ se ne la plej bona filmo de la usonano, estas
plezuriga spektaĵo. Unu horo kaj duono da rakonto pura, flua, rafinita en ŝajna
simpleco. La muzika akompano, ĉiam ĵaza, estas ĉarme leĝera, kontraste al la
scenoj pri freneza edzo, kiu karesas sian propran frenezecon per ludado per
elektra ludotrajneto.  Dum la Hazardo, tiu obseda figuro en la verkaro de
Allen, kondukas la realan vivon.

Othon Bastos siavice
rakontas sian propran vivon, kun la sama pasio, kiel li ĝin travivis: “Mi ne
kapitulacas!”. Li ridas, ploras, krias, susuras, dancas, forprenas kaj
resurmetas la palton, kiel homo rezistanta, fakte. Li igas la publikon plori,
ridegi, aplaŭdi kaj silenti, kun spirhaltoj kaj premo en la gorĝo. Malofte mi
vidis teatron en tia stato de pureco kaj grandeco.  Mi tre kompatas tiujn,
kiuj ne vidis ĝin.

Arto estas ia blovo de
freŝeco en la animon.

 

Um fim de semana longevo. Fui ver o 50º filme de Woody Allen
(88 anos) e a peça de Othon Bastos (92 anos) no palco. Eloquentes expressões de
pura arte, a sorrir do etarismo bobo que anda por aí.

“Um golpe de sorte em Paris”, falado em francês, mesmo não
sendo o melhor filme do americano, dá gosto assistir. Hora e meia de narrativa
limpa, fluida, sofisticada em sua simplicidade aparente. A trilha sonora,
sempre jazzística, é um encanto de leveza, a contrastar com as cenas de um marido
tresloucado que afaga a própria sandice brincando com um trenzinho elétrico.
Enquanto o Acaso, esse personagem obsessivo na obra de Allen, conduz a vida
real.

Othon Bastos, por sua vez, conta a própria vida, com a mesma
paixão com que a viveu: “Não me entrego, não!” 
Ri, chora, grita, murmura, dança, tira e põe o paletó como quem resiste,
de fato. Faz o público chorar, gargalhar, aplaudir e silenciar, com a
respiração presa e um nó na garganta. Poucas vezes vi teatro em tamanho estado
de pureza e grandeza. Fico com muita pena de quem não viu.

A Arte é um sopro fresco na alma.

 

altaĝa semajnfino

 

Altaĝa semajnfino. Mi
spektis la 50-an filmon de Woody Allen (88-jaraĝa) kaj la teatraĵon de Othon
Baston (92-jaraĝa). Elokventaj esprimoj de pura arto, kiu ridetas pri la
stultaj aĝo-antaŭjuĝoj, foje troveblaj tie kaj tie.

“Hazardo en Parizo”,
parolata en la franca lingvo, eĉ se ne la plej bona filmo de la usonano, estas
plezuriga spektaĵo. Unu horo kaj duono da rakonto pura, flua, rafinita en ŝajna
simpleco. La muzika akompano, ĉiam ĵaza, estas ĉarme leĝera, kontraste al la
scenoj pri freneza edzo, kiu karesas sian propran frenezecon per ludado per
elektra ludotrajneto.  Dum la Hazardo, tiu obseda figuro en la verkaro de
Allen, kondukas la realan vivon.

Othon Bastos siavice
rakontas sian propran vivon, kun la sama pasio, kiel li ĝin travivis: “Mi ne
kapitulacas!”. Li ridas, ploras, krias, susuras, dancas, forprenas kaj
resurmetas la palton, kiel homo rezistanta, fakte. Li igas la publikon plori,
ridegi, aplaŭdi kaj silenti, kun spirhaltoj kaj premo en la gorĝo. Malofte mi
vidis teatron en tia stato de pureco kaj grandeco.  Mi tre kompatas tiujn,
kiuj ne vidis ĝin.

Arto estas ia blovo de
freŝeco en la animon.

 

há um menino que gosta de ipês.

 

De sua alta janela, pincela cores,

 

espalha pelos campos os alegres buquês coloridos.

 

Os pássaros adejam
versos à roda dele,

 

as nuvens o acariciam com fresca
umidade,

 

o vento canta para ele em calmo silêncio.

 

O menino paira.

 

O mundo está salvo.

 

 

 

Ne for de
ĉi tie

 

estas
knabo, kiu amas ipeojn*.

 

De sia alta
fenestro li strekas kolorojn,

 

inventas
parfumojn,

 

dismetas
tra la kampojn gajajn kolorajn bukedojn.

 

Birdoj
flugigas versojn ĉirkaŭ li,

 

nuboj lin
karesas per  freŝa  humido,

 

vento
kantas al li en trankvila silento.

 

La knabo
ŝvebas.

 

La mondo
estas savita.

 

*Ipeo:  arbo ofte trovebla en Brazilo (Handroanthus
impetiginosus).

 

 

Um bom
amigo, a certa altura, decidiu mostrar-lhe um erro. Ele o cometera havia muitos
anos mas, como se sabe, o tempo não apaga os erros, ao contrário da memória,
que luta por sepultá-los. Ele de fato cometera aquele erro, por mais mais
incômodo que fosse reconhecê-lo. A primeira reação é sempre a
justificativa. 

— Mas eu
tive motivos… fiz aquilo porque…

Além de não
abrandar a alma, as justificativas vão causando um constante remoer do passado,
uma ruminação obsessiva, cujo único resultado costuma ser uma curiosa, dolorosa
metamorfose. Não que o erro se transforme em inseto, mas em algo pior: em
culpa. Seu erro, tantos anos decorridos, agora se arvorava em culpa, em
dorida culpa. Desceu ao porão da infância, com seus labirintos, para vestir a
túnica pesada do remorso. Com o reconhecimento do erro, ele ainda poderia
aprender alguma coisa; com a culpa, só lhe cabia gemer.

…

Vagou algum
tempo nessa espécie de subterrâneo da alma, até que uma tênue luz o ajudou a
voltar ao rés-do-chão de sua vida mental. Essa luz era simplesmente um
pensamento claro e sincero:

— Errei
mesmo!  Estupidamente! Lamento muito. Se puder remendar, estou pronto.
Espero errar menos, a partir de agora. Peço desculpa.

…

E aqui se
encontra ele, de novo, na superfície incerta do mundo, às voltas com suas
escolhas, até o último dos dias.  

 

 

metamorfozo

 

Alvenis momento, kiam bona
amiko decidis montri al li misfaron. Li estis aginta mise, antaŭ multaj jaroj,
sed oni scias, ke la tempo ne forviŝas misfarojn, male ol la memoro, kiu
strebas ilin sepulti. Li efektive estis plenuminta tiun earon, eĉ se tre malkomforte
estis rekoni tion. Lia unua reago estis provo sin pravigi.

— Sed mi havis kialojn… mi
tion faris, ĉar…

Krom ne mildigi la
animsenton, pravigoj iom post iom kaŭzas konstantan revenadon al la pasinteco,
ian obsedan remaĉadon, kies sola rezulto kutime estas kurioza, dolora
metamorfozo. La misfaro ja ne transformiĝas en insekton, sed en
ion eĉ pli malbonan: en kulpon. Lia
eraro, post tiom da jaroj, nun aplombis kiel kulpo, dolora kulpo. Li descendis
al la subtera etaĝo de infanaĝo, kun ĝiaj labirintoj, por surmeti la pezan
mantelon de kulposento. Rekoninte sian misfaron, li ankoraŭ povus lerni ion;
ene de kulpo, nur restis al li ĝemado.

…

Dum iom da tempo li vagis en
tiu speco de subtera regiono de la animo, ĝis malforta lumo lin helpis reveni
al la teretaĝo de sia mensa vivo. Tiu lumo estis simple unu klara, sincera
penso:

— Jes, mi eraris! Tute
stulte! Mi tre bedaŭras. Se
mi povas realĝustigi tion, mi estas preta. Mi esperas malpli ofte misfari, de
nun. Mi pardonpetas.

…

Kaj jen li staras denove sur
la necerta surfaco de la mondo, okupita per siaj elektoj, ĝis la lasta tago.