Um livro não é um livro; é muitos. É o livro que cada leitor
quiser, num prodígio de multiplicação que transcende as decisões de seu autor primeiro.
O leitor o refaz a seu modo. E essa é a beleza do livro.
Além disso, o livro se transmuda também para cada leitor,
dependendo de quando e como foi por ele lido. Uma bonita experiência é reler um
bom livro muitos anos depois da primeira leitura. O leitor será outro, o livro
será outro.
Acabo de reler “Por quem os sinos dobram”, de Ernest
Hemingway. Que bonita experiência! Tinha-o lido havia décadas, quando era muito
jovem. Tinha então gostado muito, e me ficara na memória um texto romântico, passional,
cheio de idealismo, com personagens generosos e de bom coração.
Leio agora um livro áspero e duro, sem cuidados de linguagem,
algumas vezes grosseiro. Os personagens
são rudes e cegamente convencidos de suas verdades políticas. Entregam-se à
morte – dos outros e de si mesmos – com
uma banalidade que se reflete em intermináveis diálogos e descrições que
parecem desnecessárias e cansativas. Compreende-se: a guerra é cansativa e o
que resta são os resíduos dos dias e das palavras. “Qué puta es la guerra!”
Não se trata de literatura de
entretenimento. A guerra é feia, suja, malcheirosa. O amor mal cabe. Mal se
encontra espaço para ternura e beleza.
Hemingway esteve lá, e deve ter visto o horror de perto.
Eu estava errado na minha primeira leitura? Não, era do que
precisava.
Estou mais correto agora? Não, apenas leio com olhos cansados dos
anos e das gentes.
relegi
Unu
libro ne estas unu libro; ĝi estas multaj. Ĝi estas la libro, kiun volas ĉiu
leganto, en mirinda multobliĝo, kiu transcendas la decidojn de ĝia unua aŭtoro.
La leganto ĝin refaras laŭ sia maniero. Jen estas la beleco de libro.
Krome,
libro ŝanĝiĝas ankaŭ por ĉiu leganto, depende de kiam kaj kiel li leĝis ĝin.
Bela sperto estas relegi bonan libron multajn jarojn post la unua legado. La
leganto estas nun alia, ankaŭ la libro estas alia.
Mi
ĵus relegis “Pro kiu sonoras la sonoriloj”, de Ernest Hemingway. Kia
bela sperto! Mi estis leginta ĝin antaŭ jardekoj, kiam mi estis tre juna. Ĝi
tiam tre plaĉis al mi, kaj restis en mia memoro teksto romantika, pasia, plena
de idealismo, kun grandanimaj, bonkoraj homfiguroj.
Nun
mi legis libron malglatan kaj malmolan, senzorgan rilate la lingvon, foje
krudan. La homfiguroj estas malmildaj kaj blinde konvinkitaj pri siaj politikaj
veraĵoj. Ili sin fordonas al morto — de si mem kaj de aliaj homoj — kun
ia banaleco, kiu respeguliĝas en senfinaj dialogoj kaj priskriboj, kiuj ŝajnas
nenecesaj kaj lacigaj. Oni komprenas: milito estas laciga, kaj restas el ĝi nur
eroj de tagoj kaj de vortoj. “Qué puta es la guerra!” Ne temas pri
distra literaturo. Milito estas malbela, malpura, malbonodora. Preskaŭ ne estas
loko por amo. Preskaŭ ne estas spaco por mildeco kaj beleco. Hemingway
iris tien kaj certe vidis de proksime la hororon.
Ĉu
mi eraris okaze de mia unua legado? Ne, mi tion bezonis.
Ĉu
mi estas pli ĝusta nun? Ne, mi nur legas per okuloj lacaj de la jaroj kaj de la
homoj.