esperanto

reler

 

Um livro não é um livro; é muitos. É o livro que cada leitor
quiser, num prodígio de multiplicação que transcende as decisões de seu autor primeiro.
O leitor o refaz a seu modo. E essa é a beleza do livro.

Além disso, o livro se transmuda também para cada leitor,
dependendo de quando e como foi por ele lido. Uma bonita experiência é reler um
bom livro muitos anos depois da primeira leitura. O leitor será outro, o livro
será outro.

Acabo de reler “Por quem os sinos dobram”, de Ernest
Hemingway. Que bonita experiência! Tinha-o lido havia décadas, quando era muito
jovem. Tinha então gostado muito, e me ficara na memória um texto romântico, passional,
cheio de idealismo, com personagens generosos e de bom coração.

Leio agora um livro áspero e duro, sem cuidados de linguagem,
algumas vezes grosseiro.  Os personagens
são rudes e cegamente convencidos de suas verdades políticas. Entregam-se à
morte – dos outros e de si mesmos –  com
uma banalidade que se reflete em intermináveis diálogos e descrições que
parecem desnecessárias e cansativas. Compreende-se: a guerra é cansativa e o
que resta são os resíduos dos dias e das palavras. “Qué puta es la guerra!”
 Não se trata de literatura de
entretenimento. A guerra é feia, suja, malcheirosa. O amor mal cabe. Mal se
encontra espaço para ternura e beleza. 
Hemingway esteve lá, e deve ter visto o horror de perto.

Eu estava errado na minha primeira leitura? Não, era do que
precisava.

Estou mais correto agora? Não, apenas leio com olhos cansados dos
anos e das gentes.

 

 

relegi

 

Unu
libro ne estas unu libro; ĝi estas multaj. Ĝi estas la libro, kiun volas ĉiu
leganto, en mirinda multobliĝo, kiu transcendas la decidojn de ĝia unua aŭtoro.
La leganto ĝin refaras laŭ sia maniero. Jen estas la beleco de libro.

Krome,
libro ŝanĝiĝas ankaŭ por ĉiu leganto, depende de kiam kaj kiel li leĝis ĝin.
Bela sperto estas relegi bonan libron multajn jarojn post la unua legado. La
leganto estas nun alia, ankaŭ la libro estas alia.

Mi
ĵus relegis “Pro kiu sonoras la sonoriloj”, de Ernest Hemingway. Kia
bela sperto! Mi estis leginta ĝin antaŭ jardekoj, kiam mi estis tre juna. Ĝi
tiam tre plaĉis al mi, kaj restis en mia memoro teksto romantika, pasia, plena
de idealismo, kun grandanimaj, bonkoraj homfiguroj.

Nun
mi legis libron malglatan kaj malmolan, senzorgan rilate la lingvon, foje
krudan. La homfiguroj estas malmildaj kaj blinde konvinkitaj pri siaj politikaj
veraĵoj.  Ili sin fordonas al morto — de si mem kaj de aliaj homoj — kun
ia banaleco, kiu respeguliĝas en senfinaj dialogoj kaj priskriboj, kiuj ŝajnas
nenecesaj kaj lacigaj. Oni komprenas: milito estas laciga, kaj restas el ĝi nur
eroj de tagoj kaj de vortoj. “Qué puta es la guerra!” Ne temas pri
distra literaturo. Milito estas malbela, malpura, malbonodora. Preskaŭ ne estas
loko por amo. Preskaŭ ne estas spaco por mildeco kaj beleco.  Hemingway
iris tien kaj certe vidis de proksime la hororon.

Ĉu
mi eraris okaze de mia unua legado? Ne, mi tion bezonis.

Ĉu
mi estas pli ĝusta nun? Ne, mi nur legas per okuloj lacaj de la jaroj kaj de la
homoj.

 

 

reler

 

Um livro não é um livro; é muitos. É o livro que cada leitor
quiser, num prodígio de multiplicação que transcende as decisões de seu autor primeiro.
O leitor o refaz a seu modo. E essa é a beleza do livro.

Além disso, o livro se transmuda também para cada leitor,
dependendo de quando e como foi por ele lido. Uma bonita experiência é reler um
bom livro muitos anos depois da primeira leitura. O leitor será outro, o livro
será outro.

Acabo de reler “Por quem os sinos dobram”, de Ernest
Hemingway. Que bonita experiência! Tinha-o lido havia décadas, quando era muito
jovem. Tinha então gostado muito, e me ficara na memória um texto romântico, passional,
cheio de idealismo, com personagens generosos e de bom coração.

Leio agora um livro áspero e duro, sem cuidados de linguagem,
algumas vezes grosseiro.  Os personagens
são rudes e cegamente convencidos de suas verdades políticas. Entregam-se à
morte – dos outros e de si mesmos –  com
uma banalidade que se reflete em intermináveis diálogos e descrições que
parecem desnecessárias e cansativas. Compreende-se: a guerra é cansativa e o
que resta são os resíduos dos dias e das palavras. “Qué puta es la guerra!”
 Não se trata de literatura de
entretenimento. A guerra é feia, suja, malcheirosa. O amor mal cabe. Mal se
encontra espaço para ternura e beleza. 
Hemingway esteve lá, e deve ter visto o horror de perto.

Eu estava errado na minha primeira leitura? Não, era do que
precisava.

Estou mais correto agora? Não, apenas leio com olhos cansados dos
anos e das gentes.

 

 

relegi

 

Unu
libro ne estas unu livro; ĝi estas multaj. Ĝi estas la libro, kiun volas ĉiu
leganto, en mirinda multobliĝo, kiu transcendas la decidojn de ĝia unua aŭtoro.
La leganto ĝin refaras laŭ sia maniero. Jen estas la beleco de libro.

Krome,
libro ŝanĝiĝas ankaŭ por ĉiu leganto, depende de kiam kaj kiel li leĝis ĝin.
Bela sperto estas relegi bonan libron multajn jarojn post la unua legado. La
leganto estas nun alia, ankaŭ la libro estas alia.

Mi
ĵus relegis “Pro kiu sonoras la sonoriloj”, de Ernest Hemingway. Kia
bela sperto! Mi estis leginta ĝin antaŭ jardekoj, kiam mi estis tre juna. Ĝi
tiam tre plaĉis al mi, kaj restis en mia memoro teksto romantika, pasia, plena
de idealismo, kun grandanimaj, bonkoraj homfiguroj.

Nun
mi legis libron malglatan kaj malmolan, senzorgan rilate la lingvon, foje
krudan. La homfiguroj estas malmildaj kaj blinde konvinkitaj pri siaj politikaj
veraĵoj.  Ili sin fordonas al morto — de si mem kaj de aliaj homoj — kun
ia banaleco, kiu respeguliĝas en senfinaj dialogoj kaj priskriboj, kiuj ŝajnas
nenecesaj kaj lacigaj. Oni komprenas: milito estas laciga, kaj restas el ĝi nur
eroj de tagoj kaj de vortoj. “Qué puta es la guerra!” Ne temas pri
distra literaturo. Milito estas malbela, malpura, malbonodora. Preskaŭ ne estas
loko por amo. Preskaŭ ne estas spaco por mildeco kaj beleco.  Hemingway
iris tien kaj certe vidis de proksime la hororon.

Ĉu
mi eraris okaze de mia unua legado? Ne, mi tion bezonis.

Ĉu
mi estas pli ĝusta nun? Ne, mi nur legas per okuloj lacaj de la jaroj kaj de la
homoj.

 

 

escrita em fuga

2023
 
 

Sempre achei encanto na escrita, essa companheira tímida da
leitura. Combina bem que andem de mãos dadas, e passeiem leves pelo bosque da
alma. Há gosto em traçar umas linhas como nenhuma outra pessoa faria, como há
gosto em ler de outrem o que nunca se escreveria. Mesmo que não se tenha leitor.

Pois ando carente de escrita. O mundo está cheio de assuntos, como
sempre esteve, mas eu não os vejo, por estes dias. Quero produzir frases, e me
vêm apenas fatos; quero expressar um voo, e me vem um rastejar de réptil na
lama; quero um acorde em forma de frase, e só me acodem ruídos.

Que está acontecendo? Para onde foi a escrita, minha amiga fiel? Procuro-a
vagamente em alguma furna, onde possa ter-se refugiado. De que foge a escrita?

Súbito, por obra da especulação mais imprecisa, atino com uma
suspeita: talvez esteja  escondida para não
ver o espetáculo da maldade. Explicando: vejo cenas de guerra, todos os dias,
nos noticiários da televisão e nas fotos dos jornais. A crueldade e o
sofrimento humano em explícita e horripilante realidade. Gente trucidada, gente
espoliada do mínimo, gente sem água e comida, gente tratada como lixo. A
construção sistemática, em questão de dias, de um cemitério de crianças que
agonizaram sob escombros cinematograficamente amontoados. Milhares de crianças.

São duas guerras, para só falar das cinematográficas. As menores,
a transcorrerem, cínicas, em países menos “importantes” – estas quase não
aparecem na televisão. Não mereceram a categoria de notícia.

Como escrever diante do espetáculo da maldade? As palavras se
negam, gaguejam, estremecem, tropeçam, caem por terra.

Mas é preciso não desistir delas, em nome da lucidez.

 

Forkurinta verkado

 

Mi ĉiam trovis verkadon ĉarma, ĝi estas timema kunulo de legado. Bone
kongruas, ke ili iru kun interplektitaj manoj, kaj malpeze promenu tra la bosko
de la animo. Estas plezuro skribi sur linioj, kiel neniu alia homo farus, kaj
estas plezuro legi aliulan skribaĵon, kiun oni neniam verkus. Eĉ se ne troviĝas
leganto.

Nu, al mi nuntempe mankas verkado. La mondo estas plena de temoj, kiel
ĉiam, sed mi ne vidas ilin, dum la nunaj tagoj. Mi volas produkti frazojn, kaj
al mi venas nur faktoj; mi volas esprimi flugon, kaj al mi venas rampado de
reptilio sur koto; mi volas ian son-akordon en formo de frazo, kaj alvenas al
mi nur bruoj.

Kio okazas? Kien foriris la verkado, mia fidela amiko? Mi serĉas ĝin
vage en iu kaŝejo, kien eble ĝi riguĝis. De kio forkuras la verkado?

Sutite, pro plej malpreciza spekulativo, mi ekkonscias pri unu suspekto:
eble ĝi kaŝas sin por ne vidi la spektaklon de malbono. Mi klarigas: mi vidas
per la televido scenojn de milito, ĉiutage, en la televidaj ĵurnaloj kaj en
fotoj. La homaj krueleco kaj suferado je eksplicita kaj hororega realeco. Homoj
masakritaj, homoj senigitaj de la minimumo, homoj sen akvo kaj manĝo, homoj
traktataj kiel rubaĵo. Sistema konstruado, dum malmultaj tagoj, de tombejo de
infanoj, kiuj agoniis sub ruinaĵoj kinematografie amasigitaj. Miloj da infanoj.

Ili estas du militoj, se oni parolas nur pri la kinematografiaj. La
malpli grandaj, kiuj okazadas cinike en malpli “gravaj” landoj – ĉi tiuj ne
aperas en la televido. Ili ne meritis la kategorion de notico.

Kiel verki antaŭ la spektaklo de malbono? La vortoj neas, balbutas,
tremas, stumblas, falas teren.

Sed estas necese ne rezigni pri ili, nome de klarmenso.

 

escrita em fuga

2023
 
 

Sempre achei encanto na escrita, essa companheira tímida da
leitura. Combina bem que andem de mãos dadas, e passeiem leves pelo bosque da
alma. Há gosto em traçar umas linhas como nenhuma outra pessoa faria, como há
gosto em ler de outrem o que nunca se escreveria. Mesmo que não se tenha leitor.

Pois ando carente de escrita. O mundo está cheio de assuntos, como
sempre esteve, mas eu não os vejo, por estes dias. Quero produzir frases, e me
vêm apenas fatos; quero expressar um voo, e me vem um rastejar de réptil na
lama; quero um acorde em forma de frase, e só me acodem ruídos.

Que está acontecendo? Para onde foi a escrita, minha amiga fiel? Procuro-a
vagamente em alguma furna, onde possa ter-se refugiado. De que foge a escrita?

Súbito, por obra da especulação mais imprecisa, atino com uma
suspeita: talvez esteja  escondida para não
ver o espetáculo da maldade. Explicando: vejo cenas de guerra, todos os dias,
nos noticiários da televisão e nas fotos dos jornais. A crueldade e o
sofrimento humano em explícita e horripilante realidade. Gente trucidada, gente
espoliada do mínimo, gente sem água e comida, gente tratada como lixo. A
construção sistemática, em questão de dias, de um cemitério de crianças que
agonizaram sob escombros cinematograficamente amontoados. Milhares de crianças.

São duas guerras, para só falar das cinematográficas. As menores,
a transcorrerem, cínicas, em países menos “importantes” – estas quase não
aparecem na televisão. Não mereceram a categoria de notícia.

Como escrever diante do espetáculo da maldade? As palavras se
negam, gaguejam, estremecem, tropeçam, caem por terra.

Mas é preciso não desistir delas, em nome da lucidez.

 

Forkurinta verkado

 

Mi ĉiam trovis verkadon ĉarma, ĝi estas timema kunulo de legado. Bone
kongruas, ke ili iru kun interplektitaj manoj, kaj malpeze promenu tra la bosko
de la animo. Estas plezuro skribi sur linioj, kiel neniu alia homo farus, kaj
estas plezuro legi aliulan skribaĵon, kiun oni neniam verkus. Eĉ se ne troviĝas
leganto.

Nu, al mi nuntempe mankas verkado. La mondo estas plena de temoj, kiel
ĉiam, sed mi ne vidas ilin, dum la nunaj tagoj. Mi volas produkti frazojn, kaj
al mi venas nur faktoj; mi volas esprimi flugon, kaj al mi venas rampado de
reptilio sur koto; mi volas ian son-akordon en formo de frazo, kaj alvenas al
mi nur bruoj.

Kio okazas? Kien foriris la verkado, mia fidela amiko? Mi serĉas ĝin
vage en iu kaŝejo, kien eble ĝi riguĝis. De kio forkuras la verkado?

Sutite, pro plej malpreciza spekulativo, mi ekkonscias pri unu suspekto:
eble ĝi kaŝas sin por ne vidi la spektaklon de malbono. Mi klarigas: mi vidas
per la televido scenojn de milito, ĉiutage, en la televidaj ĵurnaloj kaj en
fotoj. La homaj krueleco kaj suferado je eksplicita kaj hororega realeco. Homoj
masakritaj, homoj senigitaj de la minimumo, homoj sen akvo kaj manĝo, homoj
traktataj kiel rubaĵo. Sistema konstruado, dum malmultaj tagoj, de tombejo de
infanoj, kiuj agoniis sub ruinaĵoj kinematografie amasigitaj. Miloj da infanoj.

Ili estas du militoj, se oni parolas nur pri la kinematografiaj. La
malpli grandaj, kiuj okazadas cinike en malpli “gravaj” landoj – ĉi tiuj ne
aperas en la televido. Ili ne meritis la kategorion de notico.

Kiel verki antaŭ la spektaklo de malbono? La vortoj neas, balbutas,
tremas, stumblas, falas teren.

Sed estas necese ne rezigni pri ili, nome de klarmenso.

 

o pé de laranja

 

 
PSV abr. 2020
 
 

 

Quando entrei no quintal pela primeira vez, há décadas, já
estava ali o modesto pé de laranja, franzino, galhos espigados, incerta sombra.
Raro frutificava, mas era uma festa quando as laranjinhas miúdas e azedas pintavam
de amarelo a escassa folhagem.

Ficamos amigos, e conversávamos nos finais de tarde. Ele me
falava das noites de luar, do céu estrelado, do vento, da chuva e dos pássaros.
Eu, do mundo e dos homens, e gostava de ouvir seu silêncio.

Afinal, morreu. Foi ao chão a galhada raquítica, e com ela
uma lágrima minha. Tudo a seu tempo.

No lugar, está agora um jovem coqueiro-anão, verde e viçoso.
Hei de estimá-lo também, sem prejuízo de guardar para sempre, na memória das
coisas leves, a velha laranjeira, companheira de anoitecer…

 

la oranĝarbo

 

Kiam mi venis en la korton unuafoje,
antaŭ jardekoj, jam tie staris la modesta oranĝarbo, malfortika, kun pintaj
branĉoj, necerta ombro. Malofte ĝi fruktodonis, sed estis festo, kiam etaj,
maldolĉaj oranĝetoj flavigis la maldensan foliaron.

Ni interamikiĝis, kaj babiladis dum
tagfinoj. Ĝi parolis al mi pri lunaj noktoj, pri stelplena ĉielo, pri vento,
pri pluvo kaj pri birdoj. Mi, pri la mondo kaj la homoj, kaj al mi plaĉis
aŭskulti ĝian silenton.

Fine, ĝi mortis. Falis sur la grundon la
seka branĉaro, kaj kun ĝi unu mia larmo. Ĉio laŭ sia tempo.

Surloke, nun staras nano-kokosarbeto,
verda kaj vivoplena. Mi amos ankaŭ ĝin, sed nepre por ĉiam konservos en la
memoro de malpezaj aferoj la maljunan oranĝarbon, kunulon de vesperiĝo…

o pé de laranja

 

 
PSV abr. 2020
 
 

 

Quando entrei no quintal pela primeira vez, há décadas, já
estava ali o modesto pé de laranja, franzino, galhos espigados, incerta sombra.
Raro frutificava, mas era uma festa quando as laranjinhas miúdas e azedas pintavam
de amarelo a escassa folhagem.

Ficamos amigos, e conversávamos nos finais de tarde. Ele me
falava das noites de luar, do céu estrelado, do vento, da chuva e dos pássaros.
Eu, do mundo e dos homens, e gostava de ouvir seu silêncio.

Afinal, morreu. Foi ao chão a galhada raquítica, e com ela
uma lágrima minha. Tudo a seu tempo.

No lugar, está agora um jovem coqueiro-anão, verde e viçoso.
Hei de estimá-lo também, sem prejuízo de guardar para sempre, na memória das
coisas leves, a velha laranjeira, companheira de anoitecer…

 

la oranĝarbo

 

Kiam mi venis en la korton unuafoje,
antaŭ jardekoj, jam tie staris la modesta oranĝarbo, malfortika, kun pintaj
branĉoj, necerta ombro. Malofte ĝi fruktodonis, sed estis festo, kiam etaj,
maldolĉaj oranĝetoj flavigis la maldensan foliaron.

Ni interamikiĝis, kaj babiladis dum
tagfinoj. Ĝi parolis al mi pri lunaj noktoj, pri stelplena ĉielo, pri vento,
pri pluvo kaj pri birdoj. Mi, pri la mondo kaj la homoj, kaj al mi plaĉis
aŭskulti ĝian silenton.

Fine, ĝi mortis. Falis sur la grundon la
seka branĉaro, kaj kun ĝi unu mia larmo. Ĉio laŭ sia tempo.

Surloke, nun staras nano-kokosarbeto,
verda kaj vivoplena. Mi amos ankaŭ ĝin, sed nepre por ĉiam konservos en la
memoro de malpezaj aferoj la maljunan oranĝarbon, kunulon de vesperiĝo…

luto

 

Uma hora  o luto
chega. A Morte cobra o seu quinhão:

– Tenho meus direitos! Que seria de ti, Vida, sem a minha
contribuição? Irmã desprezada, exijo respeito.

É preciso cumprir o luto. Para isso, há pelo menos duas
maneiras.

A primeira com roupas negras, o corpo curvado, olheiras na
face; rituais e oferendas; o ser amado que se foi transformado em sombra, num
altar obscuro; a única luz é a luz de velas.

A segunda veste-se de azul, os olhos no céu limpo, onde
passeiam nuvens sem rumo; o ser amado que se foi dança à volta, feliz com a
vida que perdura; a oferenda é poder olhar o mundo, e encantar-se dele, e estar
livre; a luz vem do sol, e da lua, e das estrelas, e dos olhos dos homens.

Procuro cumprir o luto com a dignidade que a Morte merece. E
ouço música no ar!

 

 

funebro

 

En iu momento, funebro alvenas. La Morto postulas sian parton:

— Mi havas miajn rajtojn! Kio estus al vi, Vivo, sen mia kontribuo?
Spitata fratino, mi postulas respekton.

Estas necese plenumi la funebron. Por tio, ekzistas almenaŭ du manieroj.

La unua, per nigraj vestoj, kurbigita korpo, kavaj okuloj; ritoj kaj
oferoj; la amata forpasinta estulo transformiĝis en ombron, en ia obskura
altaro; la unusola lumo estas lumo de kandeloj.

La dua sin vestas per bluo, la okuloj direktiĝas al la pura ĉielo, kie
promenas sencelaj nuboj; la amata forpasinta estulo dancas ĉirkaŭe, feliĉa pro
la vivo, kiu pluas; la ofero estas povi rigardi la mondon, kaj raviĝi de ĝi,
kaj esti libera; la lumo venas de la suno, kaj de la luno, kaj de steloj, kaj
de la okuloj de homoj.

Mi klopodas plenumi funebron kun la digno, kiun Morto meritas. Kaj mi
aŭdas muzikon en la aero!

luto

 

Uma hora  o luto
chega. A Morte cobra o seu quinhão:

– Tenho meus direitos! Que seria de ti, Vida, sem a minha
contribuição? Irmã desprezada, exijo respeito.

É preciso cumprir o luto. Para isso, há pelo menos duas
maneiras.

A primeira com roupas negras, o corpo curvado, olheiras na
face; rituais e oferendas; o ser amado que se foi transformado em sombra, num
altar obscuro; a única luz é a luz de velas.

A segunda veste-se de azul, os olhos no céu limpo, onde
passeiam nuvens sem rumo; o ser amado que se foi dança à volta, feliz com a
vida que perdura; a oferenda é poder olhar o mundo, e encantar-se dele, e estar
livre; a luz vem do sol, e da lua, e das estrelas, e dos olhos dos homens.

Procuro cumprir o luto com a dignidade que a Morte merece. E
ouço música no ar!

 

 

funebro

 

En iu momento, funebro alvenas. La Morto postulas sian parton:

— Mi havas miajn rajtojn! Kio estus al vi, Vivo, sen mia kontribuo?
Spitata fratino, mi postulas respekton.

Estas necese plenumi la funebron. Por tio, ekzistas almenaŭ du manieroj.

La unua, per nigraj vestoj, kurbigita korpo, kavaj okuloj; ritoj kaj
oferoj; la amata forpasinta estulo transformiĝis en ombron, en ia obskura
altaro; la unusola lumo estas lumo de kandeloj.

La dua sin vestas per bluo, la okuloj direktiĝas al la pura ĉielo, kie
promenas sencelaj nuboj; la amata forpasinta estulo dancas ĉirkaŭe, feliĉa pro
la vivo, kiu pluas; la ofero estas povi rigardi la mondon, kaj raviĝi de ĝi,
kaj esti libera; la lumo venas de la suno, kaj de la luno, kaj de steloj, kaj
de la okuloj de homoj.

Mi klopodas plenumi funebron kun la digno, kiun Morto meritas. Kaj mi
aŭdas muzikon en la aero!

Rolar para o topo